Ôi H’Mai (1865-1915) và MaDla (?-1920)

Ôi H’Mai và MaDla là thủ lĩnh của người Êđê Mthur vùng M’Drăk, Ch eoreo, Krông Puk, Krông Păk, lãnh đạo cuộc kháng chiến của đồng bào từ 1901-1922.

Đầu năm 1901, đại uý Pê-ra chỉ huy một toán lính khố xanh từ Củng Sơn lên vùng suối Ea H’ly nhằm kiểm soát vùng người Mthur. Tù trưởng Buôn Ea H’ly lúc này là Ôi H’Mai (tên thật là Y Tòng). Trước việc quân Pháp ngang nhiên lập đồn ở buôn của mình, tháng 7-1901, Ôi H’Mai, Ôi H’Phai cùng 40 nghĩa quân tấn công tiêu diệt đồn Ea H’ly, giết chết tên Pê-ra và gần hết toán lính khố xanh. Sau thất bại này, quân Pháp bắt đầu cử những đơn vị lớn hơn tung vào lùng sục khắp nơi nhưng vô hiệu. Ôi H’Mai vẫn kiên cường hoạt động. Khoảng năm 1905, ông lâm bệnh từ trần ở Ea H’ly. Ôi H’Phai và những người khác tiếp tục chiến đấu đến tháng 3-1909 thì bị địch bắt.

Sau khi cuộc khởi nghĩa của Ôi H’Mai và các đồng chí của ông thất bại, MaDla, tù trưởng Buôn MaDla tiếp tục tục đứng dậy lãnh đạo phong trào, lan rộng khắp vùng M’Drăk, xuống Củng Sơn, qua Cheoreo và phía Krông Păk. Trong suốt 5 năm (1915-1920), bằng chiến thuật du kích quen thuộc, nghĩa quân đã lập nên nhiều thắng. Tuy nhiên, đến tháng 6-1920, MaDla bị bắt và bị xử tử. Phong trào còn kéo dài đến năm 1922 mới chấm dứt

Ngày nay, ở vùng người Êđê vẫn còn lưu truyền bài dân ca tưởng nhớ Ôi H’Mai như sau:

…“Con trai Lắc ta khéo nghề rẫy
Con trai Lắc giỏi hay nghể sông
Nghề ruộng rẫy không ai bằng
Làm ruộng, họ theo đường Ai Hmai
Làm rẫy, họ theo gót Ama Sô
Trồng lúa ngô, dân được ấm no
Làng nào cũng to
Người nào cũng xinh” .

Sưu tầm