Lễ cúng trống của người Ê đê

Trống là loại nhạc cụ không thể thiếu trong dàn chiêng Eđê. Việc làm trống cũng thực hiện theo một hệ thống.

Đăm đây lo việc tìm cây làm tang trống, đồng thời sữa soạn một ché rượu một con gà 3 người (Đăm đây, chủ nhà, thầy cúng) sẽ lên rừng cúng thần (hồn) cây. “Báo xin thân cây to, cho chúng tôi đem về cho nhà giàu dùng… Chủ nhà đã lo rượu thịt, cơm, cho được ngày lành tháng tốt… Gỗ đem về làm trống. Xong thầy cúng đóng rìu sắt vào gốc cây rồi ra về.

Hôm sau, chủ nhà mời bà con trong buôn đi đốn cây, tang trống không phải là lắp ghép các mãnh gỗ mà là thân cây nguyên vẹn đục rỗng. Có mặt trống, đường kính là 95cm (diện tích cây là 1,2m) đường kính giữa thân trống 108cm và chiều dài của trống là 114cm.

Cây đổ người ta chắt khúc chiều dài tang trống và cúng ngay tại chỗ khúc gỗ này (lễ cúng là heo). Cúng xong thầy cúng, chủ nhà Đăm đây và thợ cúng uống rượu và hưởng lễ vật.

Tang trống khoét ngay tại rừng, xong trùm khăn đỏ kính đem về, hai Đăm đây đi kiếm tre già làm đinh căng mặt trống, hai tấm gia trâu trên hai mặt trống phải là gia toàn bộ của một con trau cái, một con trâu đực.

Trước lúc căng mặt rống cũng phaỉo làm lễ báo tổ tiên (một bát cơm, một con gà) chủ nhà, thầy cúng, Đăm dây lần lượt đống 3 đinh đâu trên theo tục lệ.

Mặt da đã căng xong, trống được rước lên nhà, 4 thanh niên và 8 thanh nữ đi hai bên trống. Tất cả đều những trang phục đẹp, thầy cnúg đi theo đến chân cầu thang, tù và nỗi âm vang. Tới đầu cầu thang bước lên sàn nhà thầy cúng báo tổ tiên, đám rước đi tiếp. Qua cữa chính vào nhà, dàn chiêng mới nõi lên rạo rực chào đón, thanh niên múa khiên, thiếu nữ múa điệu chim bay theo dọc nhà. Trống đặt đúng vị trí cuối gian khách kê trên đầu nhỏ của kpan.

Chiều tối, lễ cúng mới lại bắt đầu. Mâm cúng thật sang trọng va 5 ché rượu, 1 con heo trưng bày thành 5 bát thịt, 5 bầu nước, 5 bát cơm, 5 cây nến. Thầy cúng kêu thần nơi nơi về dự và báo cáo với thần về việc xin cây rường về làm trống. Qua sáng hôm sau, chủ nhà làm thêm một lễ cúng cho chủ nhà và trống. Vợ chồng chủ nhà ngồi trước ché rượu đầu tiên. Trống đã được trang trí đẹp mặt trống da trâu phía bên trên được khoét một lỗ tròn, đường kinh 1cm gọi là tai trống. Ở phía gốc trên thẳng gốc với hình tang, cách 14cm phía trên mặt trống treo một bộ 5 quả nhạc gọi là Ereo và đôi chập choả nhỏ đường kính 6cm. Mặt da trâu được bôi tiết heo (hoặc trâu) lời cầu hồn trống “gia đình vợ cúng trống cây thiêng, cây to, cây đem lại sụ giàu có… tấu lên trống kêu như sấm động, tấu lên âm vang nhu sét nổ. Trống vang khắp buôn rẫy, cầu báo chuyện vui.

Một người đánh trống giỏi đấnh những tiếng trống đầu tiên hoà với dàn chiêng như không bao giờ dút.

Sau đó làm lễ cúng ngôi nhà, nơi trống cư ngụ rồi cúng trống bến khách nơi mọi người vẫn trò chuyện, ca hát, kể chuyện thâu đêm.

Lễ kết thúc bằng việc cúng sức khoẻ cho Đăm đây, cho thầy cúng, những người đã hết lòng hết sức giúp gia đình tới việc hoàn thiện hôn nay. Gia chủ cũng buộc một ché rượu mời những cô gái múa và những người giúp việc để tạ ơn. Sưu tầm