Khai thác các giá trị cà phê để phát triển sản phẩm du lịch ở Đắk Lắk

Với những gì thiên nhiên đã ban tặng, Đăk Lăk có thể được coi là một trong những địa phương có nguồn tài nguyên du lịch hấp dẫn và đa dạng. Nơi đây có cảnh quan núi non hùng vĩ với những thác, ghềnh, sông, suối, hồ, đập và những khu rừng nguyên sinh với hệ sinh thái đa dạng. Cùng với đó, vùng đất này còn là nơi lưu giữ được nét văn hóa đặc trưng của các dân tộc Tây Nguyên, mà tiêu biểu là “Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên – Một kiệt tác văn hóa phi vật thể đã được UNESSCO công nhận”. Nơi đây cũng được biết đến qua các huyền thoại đậm chất sử thi, mang âm hưởng đại ngàn. Với những lợi thế to lớn đó, Đăk Lăk có đầy đủ điều kiện thuận lợi cho sự phát triển du lịch.

Tuy nhiên, trong những năm qua việc khai thác tiềm năng phát triển du lịch của địa phương vẫn còn nhiều hạn chế. Lượng khách du lịch đến với Đăk Lăk trung bình chỉ khoảng 600 ngàn lượt/năm. Các sản phẩm du lịch hiện đang khai thác các tài nguyên du lịch chính, tập trung vào các hoạt động du lịch sinh thái, thưởng ngoạn thiên nhiên, tìm hiểu bản sắc văn hóa dân tộc, cưỡi voi tham quan bản làng dân tộc,…Đến nay các loại hình du lịch này đã trở nên quá quen thuộc, không còn nhiều nét khác lạ để thu hút du khách đến với Đăk Lăk, cách thức khai thác cũng trùng lặp, nghèo nàn và đơn điệu. Bên cạnh đó, nhiều thác nước tự nhiên, sông suối cũng đang cạn dần trong quá trình khai thác cho thủy điện đã làm mất dần sức hấp dẫn đối với khách du lịch.
Từ đó cho thấy rõ thực tế về vấn đề xây dựng sản phẩm du lịch còn đang thiếu hụt, đặc biệt là các sản phẩm du lịch có khả năng khai thác lâu dài, gắn với lợi thế tiềm năng và đặc trưng văn hóa của vùng miền, cũng như có khả năng định hình một thương hiệu du lịch cho địa phương. Bên cạnh những địa danh nổi tiếng như Buôn Đôn, bên cạnh các giá trị văn hóa phi vật thể không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, ngay trong không gian đại ngàn này thì Đăk Lăk vẫn còn được biết đến thêm nữa với cái tên gọi là “Thủ phủ cà phê của Việt Nam” với bát ngát những đồi cà phê trắng hoa, nhà nhà trồng cà phê…và những tách cà phê cao nguyên được pha đặc quyện trong từng giọt thơm nồng đặc trưng.
So với các tỉnh Tây Nguyên cũng như cả nước, cà phê Đăk Lăk không chỉ có giá trị to lớn về chất lượng, sản lượng mà còn nằm ở quy mô và tính đa dạng. Vì thế cà phê Đăk Lăk thật sự độc đáo riêng biệt mà qua đó đã trở nên nổi tiếng không chỉ trong mà còn ngoài nước. Cà phê đã và đang đem lại nhiều giá trị kinh tế. Theo số liệu thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn năm 2014, trong số 10 mặt hàng nông sản xuất khẩu chính đem lợi ngoại tệ lớn cho đất nước, cà phê là mặt hàng xếp thứ 3 sau gỗ và tôm, giá trị từ xuất khẩu cà phê trong năm 2014 ước đạt 3,62 tỷ USD. Cà phê Buôn Mê Thuột, sản vật nông nghiệp nổi bật nhất của Đăk Lăk, nhìn nhận trên phương diện du lịch có thể có rất nhiều giá trị có khả năng khai thác hình thành các sản phẩm du lịch hấp dẫn để thu hút du khách.
Các hoạt động gắn với cà phê sẽ tạo cho du khách sự trải nghiệm lý thú và khác lạ. Du khách có thể tham quan các trang trại trồng cà phê. Đặc biệt, khi mùa hoa cà phê đến, nhìn từ trên cao không gian thành phố Buôn Mê Thuột trở nên nổi bật hơn và đẹp lạ thường bởi sự bao phủ một màu trắng xóa của hoa cà phê và sắc đỏ chín cây lúc bước vào thu hoạch. Tham quan quá trình trồng, chăm sóc, thu hoạch và chế biến cà phê cũng là một hoạt động rất thú vị. Du khách sẽ có cơ hội được tiếp xúc trực tiếp và học hỏi kinh nghiệm, kiến thức từ các chuyên gia trong lĩnh vực này hoặc đơn giản hơn là qua chia sẻ của chính những người nông dân nơi đây mà phần đông là người dân tộc Ê Đê để hiểu hơn về cà phê cũng như hiểu thêm về bản sắc văn hóa của một vùng đất rất đặc trưng.
Du khách cũng có thể tham quan quy trình hái lượm, phơi sấy, rang xay cà phê ở quy mô nhà máy hay quy mô hộ gia đình, đó cũng sẽ là một trải nghiệm đặc biệt. Mỗi loại cà phê có những yêu cầu kỹ thuật riêng mà học hỏi tìm hiểu ngay tại những trang trại bát ngát giữa đất đỏ bazan ấy hết sức thú vị. Khách du lịch cũng sẽ được tận mắt chứng kiến quy trình đóng gói, chế biến và pha chế cà phê rất độc đáo bởi chính những người dân bản địa nơi đây, nơi được mệnh danh “thủ phủ cà phê Việt Nam”. Ngoài ra, du khách có thể tìm hiểu thêm về quy trình khắt khe và khó khăn của việc nuôi và sản xuất, chế biến loại cà phê chồn đặc biệt quý hiếm, loại cà phê đẳng cấp và nổi tiếng thế giới mà chỉ có ở Đăk Lăk.
Hiện nay loại hình du lịch homestay trong vùng trồng cà phê cũng đang hứa hẹn sẽ thu hút được nhiều sự quan tâm của du khách, đặc biệt là khách quốc tế. Đã có nhiều du khách quốc tế khi đến với Đăk Lăk bày tỏ sự quan tâm lớn đến hoạt động du lịch mang nhiều giá trị trải nghiệm này. Những người Ê Đê trồng cà phê và sinh sống trên những nhà dài truyền thống rất đặc trưng và phơi cà phê ngay trong sân nhà. Trải nghiệm cuộc sống và tìm hiểu cuộc sống gắn với cà phê khi sống tại nhà với người Ê Đê là hoạt động du lịch thật sự hấp dẫn đối với khách du lịch quốc tế.
Từ nguyên liệu cà phê cũng có thể chế tác thành các sản phẩm lưu niệm phục vụ khách du lịch như: tranh làm bằng hạt cà phê, các sản phẩm mỹ nghệ hoặc dụng cụ được làm từ gỗ cây cà phê, các đồ dùng trang sức...
Lễ hội Cà phê Buôn Mê Thuột – Đăk Lăk được tổ chức 2 năm một lần chính là điểm nhấn nổi bật nhất nhằm tôn vinh những giá trị của cây cà phê và những người tham gia trồng và sản xuất cà phê. Lễ hội đang ngày thu hút hơn sự quan tâm của khách du lịch trong và ngoài nước, được tổ chức ở quy mô ngày một lớn hơn, tạo ra tiếng vang, sức hút và quảng bá về hình ảnh của một vùng cà phê trù phú. Nhiều giá trị cà phê được giới thiệu thu hút sự quan tâm của du khách.

Lễ hội cà phê Buôn mê Thuột lần thứ V - 2015

Thưởng thức cà phê là một trong những trải nghiệm thú vị để ghi dấu hành trình khám phá Tây Nguyên trong những không gian thoải mái, lý tưởng của nhiều trong số các quán cà phê đẹp, độc đáo ở phố núi Buôn Mê nhằm lưu lại những khoảnh khắc tuyệt vời tại thánh địa cà phê. Sản phẩm cà phê được du khách ưa chuộng mua về dùng hoặc làm quà biếu.
Tất cả đó đều là những hoạt động, sự trải nghiệm đầy hấp dẫn trong một sản phẩm du lịch đặc trưng và độc đáo mà Đăk Lăk hoàn toàn có thể khai thác và thực hiện để phát triển thành sản phẩm du lịch đặc trưng cho địa phương. Một khảo sát nhỏ về nhu cầu tham gia các hoạt động du lịch trải nghiệm các giá trị cà phê được thực hiện và nhận được sự ủng hộ lớn của du khách quốc tế. Sản phẩm du lịch này hứa hẹn mang lại nhiều giá trị trải nghiệm cả về tìm hiểu sinh thái nông nghiệp và cả những nét văn hóa đặc trưng Tây Nguyên. Đó cũng là hướng làm mới, phát triển, đa dạng hóa sản phẩm du lịch cho Đăk Lăk, tăng tính cạnh tranh cho du lịch địa phương và từng bước hình thành những giá trị đặc trưng thương hiệu du lịch Đăk Lăk.
Đây là một hướng phát triển sản phẩm du lịch hiệu quả trên cơ sở tận dụng tối đa nguồn nguyên liệu sẵn có dồi dào trong khi vẫn khai thác triệt để những lợi thế về tài nguyên du lịch để đưa du lịch Đăk Lăk bắt kịp với các trung tâm du lịch lớn của cả nước. Tuy vậy, sẽ cần đến sự quan tâm của chính quyền địa phương, cơ quan quản lý du lịch và các doanh nghiệp trong việc tổ chức từng bước hoạt động này trong một quy mô chuyên nghiệp, cũng vậy cần đẩy mạnh công tác xúc tiến quảng bá để truyền tải đầy đủ những nét giá trị đặc trưng nhất, độc đáo, giàu bản sắc văn hóa của vùng, nhấn mạnh tầm quan trọng các giá trị nổi bật từ cà phê đến với du khách trong và ngoài nước. Qua đó, định rõ thương hiệu điểm đến cho một địa phương với nhiều nét đặc trưng về tự nhiên và văn hóa và đặc biệt là một thủ phủ của thứ thức uống nổi tiếng thế giới được nhiều người ưa thích.

TS. Đỗ Cẩm Thơ - Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch