Ẩm thực của người Ê đê - Tây nguyên

Ẩm thực Ê đê

Có người ở Đăk Nông mang qua cho một bó đọt măng.Đang bận liên tục, phải nhớ bạn tới nấu giùm. Bạn còn cẩn thận, mang thêm cho nắm lá yao. Đến bữa ăn, nhìn tô canh với những miếng đọt măng xắt mỏng, lá yao hồng hồng, nổi bật trên canh bột gạo trăng trăng, mùi thơm bốc lên thật quyến rũ, chưa ngồi xuống đã thấy thèm ăn. Chọn một vài món ăn do các cựu trại viết văn thiếu nhi dân tộc, kể trong những bài viết của mình, giới thiệu cùng các bạn nhân ngày Tết Nguyên Đán.Những món ăn dân giã này, bây giờ thành đặc sản, mang danh  ẩm thực Tây Nguyên rồi đó nhé.Chúc các bạn ăn Tết vui vẻ.

CÀ ĐẮNG GIÃ

Mỗi dân tộc đều có truyền thống riêng của mình. Ngay cả việc ăn uống bình thường hàng ngày, cũng có nhiều món ăn riêng. Người Tây Nguyên thường có các món :  cơm nướng trong ống m’ô, cà đắng nấu với cá hoặc thịt, lá mì xào… tất cả những món ăn này đều mang hương vị đặc biệt của người dân miền núi. Nhưng món mà em thích nhất đó là cà đắng giã. Đây là món ăn tươi trộn gia vị, người Ê đê nào cũng ăn được món này. Nó rất thơm ngon, có vị cay của ớt, vị chua của chanh và mùi thơm rất đặc biệt.

Để có được món ăn ngon này, cách làm rất đơn giản và nhanh. Chỉ cần có vài trái cà chín vàng, giòn, cắt ra từng miếng nhỏ, một trái cà chua rừng, một miếng chanh và rau ngò gai, mỗi thứ một ít. À, còn ớt nữa chứ, đó mới là kiểu ăn “ sành điệu” của người Ê đê mà.

Nào, bây giờ ta bỏ các thứ đã rửa sạch vô cối và giã nhé. Để có mùi thơm đặc biệt, đừng quên bỏ lá “ ắc” . Đây là loại lá quan trọng nhất, để tạo nên mùi thơm ngon cho món cà giã đấy. Thế thôi,cách làm thật đơn giản nhỉ. Cà giã có thể ăn với cơm nóng hay cơm nguội đều ngon cả . Chút cay cay, chua chua tạo nên món ăn đặc sắc này đấy.

Ngay từ nhỏ em đã rất thích món ăn này. Khi nào bố mẹ đi làm rẫy xa, chỉ còn một mình ở nhà, em thường tự tay làm món cà giã .

Món ăn miền núi không thể nào thiếu những trái cà thơm giòn, những trái ớt chuột bé xíu cay cay.

H'Wê Ra Niê

Đọt mây xào

LÁ YAO, BỘT GẠO VỚI MĂNG

Ngôi nhà tôi thật ấm cúng với những bữa ăn giản dị, không màu mè. Mẹ tôi thường làm món canh lá yao, bột nấu với măng. Rất ngon.

Chiều đó mẹ sai hai chị em tôi giã lá yao với một tô gạo đã ngâm nước từ trước đó vài giờ. Hai chị em cùng nhau giã, chẳng mấy chốc lá yao và gạo đã thành một thứ bột. Múc lên tô, vò với một chút nước rồi đem đến cho mẹ. Trên bếp, mẹ đã đổ chút dầu ăn vô nồi , thêm vài củ hành giã nhỏ thơm lừng. Dầu sôi, mẹ đổ nước vào vừa đủ ăn. Đợi cho nước bắt đầu bôc hơi nóng, mẹ đổ bột lá yao và măng vô. Rồi lấy đũa tre quấy đều lên không dừng tay.

Nồi canh sôi, mẹ nêm chút bột ngọt, muối, ớt trong lúc tay vẫn không  ngừng quấy đều. Khi thấy bột đã chín, trong lại, nếm vừa miệng, mẹ mới bắc nồi xuống. Cái khéo là bột chỉ hơi sanh sánh và không bị vón cục hay bén cháy .

Chiều ấy, bữa cơm nhà chúng tôi rất ngon không chỉ vì có lá mì xào, cá chiên do cha câu được và món canh bột lá yao nấu măng rất thơm, mà còn có sự đầm ấm, quây quần của cả gia đình.

Người Ê đê còn có nhiều món ăn khác cũng rất ngon như cà đắng giã, rau bí nấu với cà…nhiều món khác nữa. Tuy là món ăn dân giã nhưng rất ngon đấy. Bạn có muốn ăn thử không?

H’Ngach Ktla

Món măng nướng xào “Vêch” bò

Bạn đã nghe đến măng xào, măng luộc, măng chua, măng khô và những món được chế biến từ chúng. Nhưng chắc ít ai biết đến món măng “thui” hay măng nướng.  Đây là một món ăn có thể nói là đặc sản ở xã Ea Sol, huyện Ea Hleo, tỉnh Dak Lak.

Một số người có thể không thích cái mùi của Vêch (phèo) bò, nên món này khá là khó nuốt với họ, nhưng đã là người con của Ê đê phải biết ăn Vêch ( tôi nghĩ vậy). Chúng ta có thể bắt gặp món Vêch mang, thỏ, hoặc là chuột đồng…

Theo thông lệ, trong những dịp buôn có tang ma, người ta thường nấu món canh m’dơk ( một loại cây thuộc họ bèo, lục bình), cây môn nước để đãi cơm những người bà con từ các buôn làng gần xa đến thăm viếng. Người ta ít khi nấu món này trong những bữa ăn thường ngày của gia đình. Còn món Vêch xào măng nướng thì lại là một món chỉ dùng trong bữa ăn sáng, chiều của người dân.

Làm dâu,trong bữa cơm đầu tiên ở nhà chồng, tôi để ý thấy có một món rất lạ, chưa được ăn bao giờ, nó có vị hơi đắng nơi đầu lưỡi của Vêch bò, sau đó là vị ngọt thanh của măng rừng, vị cay của ớt. Măng có mùi vị rất thơm, không như măng luộc mà tôi vẫn được ăn. Trước đây tôi chỉ biết Vêch trộn với lòng bò kho mặn, hoặc là được nấu với môn nước trong những dịp đám ma. Món ăn không có kèm theo thịt cá nhưng nguyên cái nồi cơm to đùng được những đứa em “mới” của tôi vét sạch.

Mùa nào thức đấy, nhưng phải đợi mùa mưa, măng ale rừng mọc mới nấu món đó được, chứ mua măng ở chợ nấu không ngon. Nếu phải làm đẻ đãi khách thì có thể dùng tạm măng m’ô để nấu Vêch bò. Tuy măng m’ô cũng mềm và ngọt nhưng món măng nướng này phải là măng alê mọc tự nhiên ở rừng mới ngọt thơm và dai, không bị nhão. Để làm món ăn này, đầu tiên bà đặt những cây măng lên bếp lửa nướng trên lửa to, cho cháy lớp “áo” măng bên ngoài, rồi khơi than cho lửa liu riu, chờ măng chín, để nguội, bóc sạch sẽ “áo” măng, rửa lại rồi mới xắt nhỏ ra. Trong khi đó bà lấy xuống túi Vêch bò ở trên trần bếp, không biết để dành từ bao giờ, nhưng chắc lâu lắm rồi. Bà cắt túi Vêch đã khô, cứng ngắc, vắt lấy chất dịch màu xanh đen hơi lợt lợt, đặc quánh trong đó ra chiếc chén con. Đặt chiếc chảo bự nhất lên bếp lửa cháy đỏ, giã nát một nắm củ nén & ớt chuột rồi rồi phi thơm, sau đó cho măng vào xào cho nóng, gia vị chỉ cần muối và mì chính là đủ . Yă nói món này phải cay mới ngon. Măng đã được nướng chín nên chỉ xào sơ qua cho nóng là có thể cho Vêch vào chung. Trong khi xào phải đảo đều tay và liên tục để Vếch không không bị khô và dính vào đáy chảo. Mùi thơm của Vêch bò, củ nén, của măng nướng như mời gọi. Nhìn nồi măng nghi ngút khói mà nước miếng cứ chảy ra. Người không quen ăn cay có thể chảy cả nước mắt, nhưng nồi cơm gạo rẫy mới thơm thơm, hết bay lúc nào không biết

Bạn hãy đến một ngày lễ trọng của buôn Êđê nhé, sẽ được nếm thử món vêch bò đăng đắng mà  thơm ngon đến khó có thể quên của bà đấy.

Phi la Niê