Trà Kiệu - Sinhapura một kinh đô đã mất

Trà Kiệu là tên một vùng đất nằm gần bờ nam sông Thu Bồn, thuộc xã Duy Sơn huyện Duy Xuyên tỉnh Quảng Nam. Trà Kiệu cách thành phố Đà Nẵng khoảng chừng 50 km về hướng tây nam và gần với khu Thánh địa Mỹ Sơn. Nhưng giờ đây, hình như đối với nhiều người, Trà Kiệu chỉ được biết đến với cái tên Giáo xứ Trung Tâm Thánh Mẫu Đức Mẹ Trà Kiệu.

Quá khứ huy hòang giờ đây đâu? Thị tứ Trà Kiệu ngày nay cũng nhỏ bé như một trong những thị tứ bé nhỏ khác của vùng đất Quảng miền Trung này. Thành quách, đền đài, gác son, lầu tía giờ chỉ còn là chân móng.

Thực ra, Trà Kiệu đã được chính thức xác định là kinh đô của vương quốc Champa thời sơ kỳ với tên gọi là Sinhapura, có nghĩa là Thành phố Sư Tử hay Kinh thành Sư tử... Đây được xem là kinh đô đầu tiên và cổ nhất của vương quốc Champa. Ảnh dưới là chùa Trà Kiệu. Ngôi chùa này trước đây tọa lạc chính ngay trên khu linh địa Đức Mẹ Trà Kiệu ngày nua và xưa hơn nữa là ngọn tháp Chàm đã biến mất sau những bể dâu của lịch sử.

Khoảng năm 1927, người ta đã phát hiện ra khu di tích Trà Kiệu và tiến hành khai quật vào các năm 1927-1928 bởi nhóm các nhà khảo cổ học do J.Y.Claeys đứng đầu và phát hiện được rất nhiều cổ vật có giá trị khiến Trà Kiệu trở thành một địa chỉ Khảo cổ nổi tiếng không chỉ trong lĩnh vực Văn hóa Chăm.

Cho đến nay, giới khảo cổ và sử học đã tìm thấy thêm nhiều di tích đền, tượng, bệ thờ, tường thành, đồ gốm, bia kí và nhiều bức phù điêu. Trong đó nổi tiếng nhất là bức chạm "Vũ nữ Trà Kiệu". Tất cả đã tạo nên một nét riêng được xem như bản sắc. Phần lớn các hiện vật này đang được giữ gìn và trưng bày tại phòng Trà Kiệu của bảo tàng Điêu Khắc Chăm ở thành phố Đà Nẵng.

Trà Kiệu từng có một quá khứ huy hoàng của một kinh đô xưa. Nhìn sự hoành tráng của Mỹ Sơn, ta có thể hình dung  được phần nào sự phồn thịnh của Kinh đô này thuở ấy. Tuy  Trà Kiệu chỉ rộng khoảng chừng một cây số vuông nhưng ở đây đâu đâu cũng thấy vết tích của một kinh thành hoa lệ.

Đây được giới thiệu là di tích gò vàng, nơi đặt xưởng chế tác vàng của Kinh đô Trà Kiệu xưa.

Sau lưng ngôi chùa tháp này là vết tích của một ngọn tháp chàm nay chỉ còn nên móng. Thật tiếc khi mà nghe nói nó mới bị phá bỏ chỉ sau giải phóng mà thôi. Đây đó khắp sân chùa chỗ nào cũng đầy những  gạch đá vụn của ngọn tháp cổ.

Dãy núi dài như một bức tường thành tự nhiên chở che cho kinh đô  Sinhapura. Đỉnh dông của dãy núi chính là con đường ngắn nhất mà ngày xưa cư dân nơi đây vẫn cùng vua chúa của vương quốc Chăm Pa hành hương đến Mỹ Sơn để  làm các nghi lễ cúng tế thần thánh theo phong tục. Trên ngọn núi này nghe nói có một cái giếng chăm chả  bao giờ cạn nước?

Con sông ngày xưa nay đã trở thành ruộng lúa màu mỡ. Còn đâu cảnh trên bến, dưới thuyền nhộn nhịp, dập dìu tài tử, giai nhân...

Đã từ lâu, người Ban mê ao ước có một lần đến thăm thú Mỹ Sơn, Trà Kiệu.  Hôm nay toại nguyện rồi nhé, đang ngất ngây với một Mỹ Sơn di sản văn hóa thế giới thì chợt buồn vì quyết định bỏ về sớm để có thời gian tìm hiểu nhưng cuối cùng không thể biết đâu một Trà Kiệu, kinh đô của vương quốc Chăm Pa ngày xưa.

Thật may, Trời chả bao giờ phụ kẻ có lòng. Mình đã mong và thế là tìm được. Đây là chủ một cửa hàng bán đồ lưu niệm và chụp hình sát bên cạnh hàng rào Linh địa Trà Kiệu. Ảnh chụp ngay sau khi chúng tôi kết thúc một tour bỏ túi, du lịch bằng xe máy phóng ào ào cho đủ  một vòng qua các di tích  của kinh đô trà Kiệu xưa. Mướt hết mồ hôi nên nhìn còn được như vậy là đang khá lắm đấy.

Ông trời khéo xui khiến để hai bên gặp nhau. Một người chuyên sưu tầm cổ vật Chàm từ di tích Trà Kiệu và một kẻ lãng tử mê văn hóa Chăm. Trong cửa hàng nhỏ này là cả một kho tàng hiện vật của văn hóa Chăm Trà Kiệu. Thấy tôi có vẻ say mê, ông chủ tiệm bỏ cả công việc xách xe máy chở tôi đi dạo một vòng. Thật đáng tiếc vì chuyến đi vội vã mình không kịp hỏi cả tên của  Bác hướng dẫn viên du lịch nhiệt tình. Thôi thì làm một bài giới thiệu và hẹn gặp lại lần sau vậy. /.