Nhánh lan rừng: Chơi cho đài các, cho người biết tay!

Đăng Bởi Một Thế Giới - 15:00 18-06-2014

Con người ta sinh ra vốn dĩ đã biết yêu cái đẹp, và lúc nào cũng muốn sở hữu nó. Từ xa xưa, tầng lớp quí tộc đã có những thú chơi xa xỉ và ngày càng phát triển mạnh mẽ đến ngày nay như thú chơi chim, chơi hoa, chơi cá cảnh… Trong đó thú chơi lan rừng là một trong nhưng thú chơi khá công phu và tốn nhiều thời gian công sức và tiền của.

Theo các nhà thực vật học, Việt Nam là một trong những quốc gia đa dạng về phong lan vào hàng bậc nhất thế giới. Ở nước ta ngày càng có nhiều loài lan rừng được các nhà khoa học phát hiện. Chính vì lí do đó thú chơi lan rừng ở Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển.

Nghề chơi lan rừng ở nước ta không biết chính xác có từ khoảng thời gian nào. Nhưng từ thời xa xưa những bác tiều phu hay vào rừng đốn củi rồi vô tình nhìn thấy từng chùm hoa mỹ miều đong đưa trong gió. Nao lòng trước sắc đẹp quyến rũ của nàng, người tiều phu mang về giữ trong vườn nhà rồi những người quanh xóm thấy đẹp cũng xin về làm cảnh.

Cho đến thời phong kiến, lan rừng đã trở thành thú chơi tao nhã, quí tộc của nhiều danh nhân, thi sĩ, quan lại. Được người ta mang đi biếu nhau như một món quà quí giá, sang trọng. Dần già theo thời gian nhiều tầng lớp trong xã hội cũng bắt đầu quan tâm đến cái thú chơi lan rừng.

Người chơi lan rừng ở nước ta nhiều đến không kể hết, nhưng nhìn chung khá ít người thành công với nghề chơi công phu này. Lan rừng ở mỗi nơi yêu cầu mỗi điều kiện sống khác nhau, đặc biệt là lan ở các vùng cao thích nghi với khí hậu lạnh và ẩm rất khó trồng ở các vùng thấp.

Một số loài lan rừng còn đòi hỏi những điều kiện sống cực kì đặc biệt. Một số lan hoại sinh chỉ mọc một lần vào mùa mưa rồi tàn lụi, không để lại dấu vết lá hay thân, củ, những loài này đến nay dân chơi lan rừng vẫn còn phải bó tay.

Một số loài lan yêu cầu nhiều nắng, một số chỉ sống được trong bóng râm, người chơi lan cũng phải hiểu thật rõ đặc tính của từng loài mới thành công được.

Chơi lan rừng là một nghệ thuật và thật hạnh phúc khi người "nghệ sĩ" thành công với sự nghiệp của mình. Mỗi lúc lan trồng nở hoa, người nghệ nhân vui mừng khôn xiết vì bao nhiêu tâm huyết bỏ ra nay đã được đền đáp, vì lan rừng mỗi năm chỉ nở hoa một lần khi được nuôi trồng trong điều kiện sống thích hợp, nhiều người mỏi mòn chờ đợi năm năm rồi mười năm cây vẫn không ra hoa.

Hầu hết giống lan rừng hiện nay điều được cung cấp bởi các tay chuyên săn tìm phong lan trong rừng và về bán lại, các loại lan này khó ra hoa vì vẫn còn giữ quá nhiều đặc tính hoang dã.

Một số ít lan rừng hiện tại đã được nhân giống trong ống nghiệm hàng loạt bởi các công ty tư nhân, các loài lan rừng này dễ trồng và dễ ra hoa hơn vì hầu hết chúng đã được thuần dưỡng ở môi trường nhân tạo một thời gian dài.

Lan rừng bán thường được tính theo kg, giá dao động từ một trăm ngàn đến năm sáu trăm ngàn mỗi kg. Riêng đối với các loài hiếm và đẹp như long tu, dã hạc, thủy tiên thường được tính theo cây giá dao động tùy chỗ.

Hầu hết các thành phố lớn đều có nhiều điểm bán lan rừng, đặc biệt là các tỉnh miền Đông đổ ra Bắc. Tại TP.HCM có vô số điểm bán lan rừng tập trung nhiều ở đường Thành Thái, Nguyễn Trãi và một số tiệm bán hoa cảnh rải rác, một số người buôn bán ngay trên lề đường.

Theo chị H (một người buôn bán lan rừng trên lề đường Thành Thái), lan rừng được chị mua lại chủ yếu từ người đồng bào khu vực miền núi. Được chị giới thiệu, chúng tôi đếm có hơn 30 chục loài được bày bán tại thời điểm đó. Mỗi ngày chị có thể bán được 5kg lan, thu được chừng một triệu rưỡi, giá thu mua khá thấp khoảng năm trăm ngàn. Khi được chúng tôi hỏi việc buôn bán lan rừng có bị cấm hay không thì chị trả lời: tôi bán đây đã nhiều năm nhưng chưa thấy ai nói gì.

Ngoài TP.HCM, Đà Lạt cũng là một điểm nóng về buôn bán lan rừng, với khí hậu vùng cao, mát mẻ, ẩm ướt, Đà Lạt là quê hương của nhiều loài phong lan đẹp đến mê hồn như long tu, hạc vĩ, dã hạc…

Lan rừng ở đây được buôn bán khá nhiều ở khu chợ trung tâm thành phố. Lan rừng ở Đà Lạt có lối sống đài các nên khó đem về trồng ở vùng thấp và nóng. Một số thành phố khác ở khu vực Tây Nguyên như Pleiku, Buôn Ma Thuột…cũng buôn bán khá nhiều lan rừng.

Lan rừng được nuôi trồng trong các khu vườn tư nhân hầu như chỉ sinh sản vô tính bằng cách nẩy chồi hay sinh sản bằng nuôi cấy mô trong ống nghiệm, việc này gây ra suy thoái và mất tính đa dạng di truyền trong quần thể lan rừng do không có xẩy ra quá trình thụ phấn chéo.

Lan trong rừng sinh sản bằng cách nẩy chồi và cả bằng hạt. Càng sống lâu, bụi lan rừng càng to nhiều khi phát triển phủ kín cả một thân cây cổ thụ. Việc sinh sản bằng chồi chỉ giúp lan rừng phát triển số lượng trong phạm vi hẹp, sinh sản bằng hạt là phương tiện chính giúp lan tìm kiếm lãnh thổ mới và tiếp tục phát triển.

Mỗi năm, hầu hết lan rừng nở hoa vào hai mùa chính là vào đầu mùa xuân hoặc đầu mùa mưa. Sau khi nở, tới khi hạt khô sẽ được phát tán, hạt lan rừng khá nhẹ nên có thể bay theo gió, nếu gặp môi trường sống thích hợp, thường là những thân cây ẩm ướt có rêu bám, hạt bắt đầu nẩy mầm và hình thành cây con.

Trong thời buổi hiện nay, cuộc sống công nghiệp ngày tất bật, nhiều người mong muốn trở về với thiên nhiên hoang dã để có những phút thư thái tâm hồn khi ngắm nhìn một giò phong lan đu đưa trong gió nhẹ, ngắm nhìn từng chùm hoa sặc sỡ đủ màu, đua nhau khoe sắc hay chí ít cũng chỉ là một vài phút giây thư thái khi được tự tay mình chăm sóc những giò phong lan yêu thích.

Nghề chơi lan rừng lắm truân chuyên là thế mà ngày càng có nhiều người theo đã khiến lan rừng bị khai thác vô tội vạ. Mỗi năm có đến hàng ngàn tấn lan được mang ra khỏi rừng.

Việc khai thác lan rừng là phạm luật, tuy nhiên việc này rất khó kiểm soát và thợ rừng vẫn liên tục vào rừng tìm kiếm các loài lan đẹp. Nhiều loài lan đẹp gần như biệt tăm trong các khu rừng mà nó từng một thời phổ biến. Nhiều loài bị khai thác quá mức dẫn đến nguy cơ bị tuyệt chủng trong tương lai gần và nhiều loài gần như không còn xuất hiện trong hoang dã nữa nhưng lại có mặt ở một số vườn lan cá nhân.

Nếu bạn là người có tâm với nghề và thật sự yêu thích phong lan thì hãy thận trọng suy nghĩ trước khi mua một giò lan rừng, hãy mua ít đừng mua quá nhiều bạn ạ, một số nơi người ta đã cung cấp các giống lan rừng được cấy mô trong ống nghiệm là sự lựa chọn lí tưởng.

Hãy gìn giữ món quà mà thiên nhiên đã ban tặng cho chúng ta và đừng làm mất nó bạn nhé!

Ảnh một số loài lan rừng đẹp hay bị khai thác làm cảnh: