Đã hiểu ... mình quan trọng điều gì khi làm bảo tồn lan Troh Bư.
Lâu nay mình vẫn hiểu nôm na bảo tồn là: Bảo vệ và duy trì để giữ gìn những gì giá trị có nguy cơ mất đi; để chúng có cơ hội duy trì hay tồn tại ... còn nếu tốt hơn nữa là phát triển lâu dài.
Với một Khu bảo tồn đó là sự rào giậu... để tạo nên ranh giới, để còn có kế hoạch bảo vệ, giữ gìn và phát triển.
Để thành lập nên Khu bảo tồn ...người ta không làm từ cái không có sẵn mà buộc phải bắt đầu từ cái đã có gốc, có rễ.
Ví dụ: nếu người ta xây dựng một khu làng dân tộc trên một mảnh đất trắng rồi đưa những hiện vật văn hóa về bỏ vào... đó thì sẽ gọi là Bảo tàng chứ không phải bảo tồn?
Troh Bư rất may mắn có nguồn gốc ngày xưa là rừng. Tuy từng bị cạo trọc ...nhưng cơ bản đã được phục hồi trở lại.
Và sau hơn 20 năm ...cùng với việc tái sinh cây thành rừng thì lan rừng đã du nhập.
Để đến ngày hôm nay ... vườn Troh Bư đã có một quần thể lan khá tự nhiên.
Cách đây đúng 6 năm, mình đã quyết định biến nó thành Khu bảo tồn lan rừng ...từ một câu nói vu vơ của khách.
Ngay lúc đó, mình cũng chưa hiểu rõ thế nào là bảo tồn nhưng cứ thấy thích thích ... mà đã thích thì làm thôi.
Số đúng lúc ăn may hay là được Trời giúp? nên số lượng lan trong vườn tăng nhanh chóng.
Sau 5 năm làm bảo tồn, mình tạm đã có được ...hơn 10 ngàn cá thể của 200 loài lan.
Có lẽ đã là mốc... với sức mình chỉ làm đến đó được.
Mình lay hoay, mình cố gắng nhưng chả thể làm gì hơn.
Với mục tiêu bảo tồn lan... Troh Bư cùng với mình, đã làm được gì nhỉ?
Đã duy trì để ...tồn tại quần thể lan nho nhỏ trong 2 héc ta rừng.
Cũng có chút nghiên cứu để cải tạo Troh bư và huấn luyện thô bạo để lan mới đem về thích nghi môi trường sống? 
Nếu tốt hơn, mình cũng có thể phát triển... vì trong đó có những loại dễ nhân giống?
Còn nếu mẹ tự nhiên mà chịu giúp... mình sẽ có những lứa lan con sinh sản theo tự nhiên.
Nhưng tất cả... đều đang còn xa lắc.
Những gì dễ làm được... mình xơi gọn cả rồi, giờ chỉ còn đầu đuôi, xương xẩu thôi.
Lâu nay ...hình như mình bỏ lửng không quan tâm đến phát triển thêm loài giống?
Chỉ tích cực gom lan ...để sao cho sớm đầy ắp cả khu rừng.
Thế có là bảo tồn không? Mình nghĩ ...chắc là có.
Chưa tái tạo kiểu tự nhiên ...thì cố giữ được chút nào là hay chút đó thôi.
Nhưng thật ra, có lẽ là ...mọi người cũng mong như mình muốn.
Một Troh Bư tuyệt vời ...với bát ngát hoa lan.
Troh Bư muốn thành công ...phải khiến khách sửng sốt.
Khi thấy đâu cũng lan ...toa lét kiểu Quận công cũng thấy lan.
Mình tham quá nên số mình chắc khổ.
Nhưng mình mong muốn là sau này mãi về sau mọi người vẫn được đắm mình trong ...rừng lan Troh Bư.
Giờ đã hiểu ... bây giờ mình đã hiểu .
Đã hiểu mình ...quan trọng nhất điều gì khi làm bảo tồn lan Troh Bư.