Trồng vườn với cây hoa dại và cây bản xứ

Trong thế giới thống trị của Phong Lữ đỏ, Thu Hải Đường hồng và hoa sao nhái, hoa dại luôn sở hữu một vẻ đẹp thanh nhã, giản dị. Các khu vườn hay tiểu cảnh sẽ được làm nổi bật lên khi có sự hiện diện của chúng.

Hoa dại không chỉ có tác dụng trang trí mà còn rất dễ trồng. Một khi được trồng trong môi trường sống ưa thích, chúng thường không cần chăm sóc nhưng vẫn giữ được vẻ đẹp trong nhiều năm.

Cây bản xứ cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo tồn sự đa dạng sinh học và cân bằng sinh thái. Vì các loại cây này có mối quan hệ chặt chẽ với côn trùng, chim muông bản xứ và các sinh vật khác, nên chúng thường là một nguồn thức ăn dồi dào và nơi ở an toàn.

Phần lớn các loại hoa dại mà chúng tôi đang nghiên cứu đều đã được đưa vào tự nhiên có thể là do chủ ý hay vô tình. Một số loại cây mọc tự nhiên trong vườn sẽ trở thành cây dại qua nhiều năm bằng cách sinh tồn và phát tán vào tự nhiên.

Các cuốn sách viết về hoa dại thường lấy bản đồ Bắc Mỹ làm ví dụ, với những vùng cây che bóng, nơi một loài hoa dại có thể mọc thành các loài hoa bản xứ. Thật là có ích khi nhớ điều này nhưng khi bạn là người theo chủ nghĩa thuần túy, mặc dù loại cây được nhắc đến không phải là cây bản xứ của vùng bạn, điều này không có nghĩa là bạn không thể trồng chúng. Ví dụ, nhiều người làm vườn bên ngoài vùng California trồng cây Anh Túc vàng California (Eschscholzia californica) – thường được biết đến là loại cây có khả năng chịu rét. Trong điều kiện sinh trưởng ưa thích ở vùng bản xứ (đất thoát nước tốt, nhiều ánh nắng mặt trời), cây Anh Túc vàng California có khả năng tự gieo hạt và là cây lâu niên sống ngắn ngày. Ở những nơi khác, nó giống như là cây thường niên và thường cần trồng lại mỗi năm. Nhiều loài có khả năng thích nghi tốt với các vùng đất khác nhau nhưng có xu hướng sinh trưởng tốt nhất trong điều kiện khí hậu và điều kiện trồng giống với vùng bản xứ.

Do đó, khi bạn đang cân nhắc sẽ trồng loại hoa dại nào trong vườn của mình, hãy nhớ rằng các loài bản xứ (hoặc đã thích nghi tốt) ở vùng của bạn thường có ưu thế hơn những loài khác. Địa hình, thổ nhưỡng và các yếu tố khác đều có vai trò quan trọng nhưng nói chung, sẽ dễ trồng những loài hoa dại mà đã được chứng minh là đã thích nghi tốt với vùng đất của bạn.

Điều kiện thổ nhưỡng và vị trí trồng

Các đặc điểm vật lý vườn hoặc khu tiểu cảnh của bạn sẽ quyết định loài hoa dại hoặc cây bản xứ nào bạn có thể trồng được. Cũng may là có các loài hoa dại lại thích nghi tốt với từng tổ sinh thái, từ hoa sao nhái đến cây cúc xuyến chi hay cây bóng nước.

Trước khi quyết định trồng loài hoa dại nào, bạn hãy đi một vòng quanh vườn để xác định nên trồng nơi nào. Cố gắng xác định được lượng ánh sáng ở những nơi cụ thể: liệu chậu cây có cần ánh sáng mặt trời trong nhiều giờ hay không? Phần nào bị che bóng hay ánh sáng mặt trời có xuyên qua các kẽ lá tạo thành bóng râm có tia nắng lọt qua?

Nếu bạn quan sát khu vườn của mình vào cuối đông hoặc đầu xuân, trong khi cây cối đang rụng hết lá thì những loài hoa dại lại đang sinh trưởng như đang trong mùa hè nếu chúng được trồng ở vùng lân cận. Cũng nên xem xét yếu tố thổ nhưỡng. Khu đất nào hay bị khô nẻ, ẩm ướt hay lầy bùn? Khu đất nào bị gió hay có thể tránh gió?

Lượng và chất lượng ánh sáng mặt trời mỗi ngày có thể là yếu tố quyết định cho cây trồng bản xứ. Các cây hoa dại mọc nhiều ở các đồng cỏ lớn thường phát triển dưới mặt trời và sẽ tăng trưởng tốt nhất khi mỗi ngày chúng được tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời trong khoảng nữa ngày hoặc nhiều hơn. Nhiều cây được phân loại thành cây trên thảo nguyên hay ở trong rừng thích mọc ở nơi có một phần bóng dâm cùng với ánh sáng mặt trời lọt vào giữa các cây. Các cây trong rừng phát triển tốt nhất ở điều kiện một phần hay toàn bộ bóng dâm, dưới sự che khuất của các cây khác.

bạn có thích một sân vườn đầy cây cỏ lau không

Một số loài hoa phát triển trong rừng cây râm mát cố gắng hứng ánh sáng mặt trời bằng cách nở hoa vào sáng sớm. Chẳng hạn như cây cỏ duyên linh và cây lá gan thích phát triển trong đất rừng có độ mùn cao; chúng nở khá sớm khi mặt trời mùa xuân mới chỉ chiếu qua những cái cây trơ trọi.

cây cỏ duyên linh

cây lá gan

Các yếu tố quan trọng khác cần cân nhắc là các loại đất bạn đang sở hữu, tính axit và tính kiềm có trong đất cũng như lượng nước được giữ lại ở những thời điểm khác nhau của năm. Nhiều cây hoa dại chịu được điều kiện khô hạn hay phát triển được trong loại đất tương đối xấu. Thậm chí những cây như hắc tâm kim quang cúc ((Rudbeckia hirta) sẽ mọc cao hơn và lớn nhanh hơn nếu được trồng trong đất giàu dinh dưỡng.

Cuối cùng bạn nên nhớ rằng cùng loại cây thì chúng thích phát triển ở những điều kiện khác nhau tại các vùng khác nhau của một quốc gia. Chẳng hạn, nhiều loại phát triển tốt dưới ánh mặt trời ở phía Bắc, nhưng lại lớn nhanh ở diện tích có một phần bóng mát khi được trồng ở những nơi có thời tiết nóng kéo dài.

Nguồn cung cấp cây bản xứ

Sưu tầm cây bản xứ từ thiên nhiên hoang dại là sai nguyên tắc và thường vi phạm pháp luật trong trường hợp là loại cây quý hiếm và có nguy cơ tuyệt chủng. Thêm nữa, cây dại thường chỉ thích hợp với điều kiện sinh trưởng của nó và không sống được nếu di chuyển đến một nơi ở mới trong sân vườn nhà từ nơi đất sống tự nhiên vốn có của nó.

Nói cách khác, bạn không nên đào một cây dại để đem về vườn nhà mình. May mắn là có nhiều người chăm sóc cây nổi tiếng đã nhân giống cây dại từ hạt. Họ thường nhận vận chuyển các cây này theo yêu cầu đặt hàng của khách khi chúng vẫn còn đang “ngủ”, thường thì vào sáng sớm mùa xuân hoặc mùa thu. Mặc dù có một số loại thích nghi hơn với việc trồng vào mùa thu như cây hoa tím và cây chua me đất hoa tím, nhưng mùa nào cũng có thể cấy ghép hầu hết các loài hoa dại.

Sưu tầm các hạt giống của cây hoa dại thì được phép miễn là bạn thu hoạch hạt giống cẩn thận. Lấy một mẫu giống nhỏ thuộc cây hiện có cũng có thể làm sinh sôi nảy nở loài này rồi. Ngày nay, hạt giống hoa dại dễ kiếm từ các nhà buôn hạt giống nên bạn chỉ cần đặt hàng từ họ. Cây trồng từ hạt giống chắc chắn sẽ tiết kiệm kinh tế hơn là mua cây trưởng thành. Bất lợi chính là nhiều cây bản xứ cần thời gian lâu hơn để trưởng thành. Các hạt giống của nhiều loại cây cần được xử lý trước khi đem trồng. Hầu hết cần có sự phân tầng – trước tiên gieo hạt giống vào một cái chậu, sau đó ướp lạnh chúng trong một vài tháng cho tới khi các hạt giống được tin là đã đến lúc chúng bật dậy từ “giấc ngủ” để nảy mầm.

Trừ khi bạn kiên nhẫn và có kinh nghiệm trồng cây từ hạt giống, nếu không tốt hơn là hãy bắt đầu trồng vườn hoa dại của mình bằng việc mua cây từ các vườn ươm có danh tiếng. Trường hợp bạn trồng một bãi cỏ với những cây hoa dại thì có thể trực tiếp gieo các loại hạt đã trộn lẫn vào nhau lên mặt đất vào mùa thu hoặc mùa xuân.

Loại cây tấn công

Vì phát triển tốt trong thế giới hoang dại không cần sự chăm sóc của con người nên các cây bản xứ có xu hướng tự tái sinh khá hiệu quả thông qua sự phân tán hạt giống và các cách thức khác. Trong hầu hết các trường hợp thì đây là một đặc điểm đáng mong muốn. Nhưng một số loài cây bản xứ lại sum sê quá mức, nên cần phải nghiên cứu thêm và cố gắng để tránh tạo ra những vấn đề không đáng có vì một số cây tạo lợi ích tốt ở vùng này nhưng lại có thể là một kẻ sát nhân ở vùng khác, vì thế tốt hơn hết là cần tìm hiểu thêm thông tin từ các Tổ chức dịch vụ liên quan hay Sở tài nguyên thiên nhiên.

Kết hợp các cây bản địa vào sân vườn và cảnh quan nhà bạn

Cây hoa dại và những loại cây bản xứ khác không phải bị loại bỏ ra ngoài khu vườn hoa của bạn vì nhiều cây hoa dại thật thích hợp và hoàn hảo nếu được khéo kết hợp trong vườn nhà, trừ một số loại cây tấn công. Khi chọn cây dại cho vườn nhà bạn cố gắng lựa chọn cây không chỉ  bổ sung cho luống trồng về mặt chiều cao, thời gian nở và màu sắc, mà còn tương thích với các “đối tác” trong vườn nhà  về thói quen tăng trưởng của chúng.

Tạo khu vườn hoa dại nhỏ có thể là cách tuyệt vời để trưng bày nhưng bông hoa dại, đồng thời nó tạo cho bạn cơ hội hiểu rõ thói quen và khả năng trang trí của nhiều loại cây bản xứ trước khi kết hợp chúng với các luống trồng khác.

Nhiều hoa dại lâu niên bừng nở khoe sắc và có thân cây dài sẽ tạo thêm thú vị cho cả không gian hoa trong nhà và các khu kế giáp nhau, ví dụ như hoa nón tím, cây mao địa hoàng, cây râu lưỡi và cây vâng lời…

Cây bản xứ và hoa dại tạo nhiều thú vị. Nếu bạn muốn hiểu rõ hơn về chúng thì cách tốt nhất là mua những cuốn sách nhỏ và sách hướng dẫn về hoa dại và xác định loại cây dại nào có thể trồng ở khu vực của bạn. Cần chú ý đến điều kiện sinh trưởng ở nơi mà bạn tìm thấy chúng (ánh sáng mặt trời, bóng dâm, độ khô, ẩm, đất cát hay đất đá…) và thời gian nở hoa. Bạn nên dành thời gian dài nghiên cứu nhiều loại cây bản xứ để tìm ra ý tưởng kết hợp chúng với cảnh quan nhà bạn.